Adeziv kapsülit olarak da adlandırılan donuk omuz, omuzda ağrı ve sertliğe neden olan bir rahatsızlıktır. Hastalık ilerledikçe, omuz eklemini hareket ettirmek giderek zorlaşır. Semptomlar giderek kötüleştiği bir dönemden sonra donuk omuz iyileşme eğilimine girer ve 6 ay ile 3 yıllık bir süreçte herhangi bir müdahale olmadan tam iyileşme olduğu görülür. Donuk omuz en sık 40 ila 60 yaş arasındaki insanları etkiler ve kadınlarda erkeklerden daha sık görülür. Ek olarak, diyabetli ve tiroit hastalığı olan kişilerde donuk omuz gelişme riski yüksektir.
Omuz eklemi çeşitli kemiklerden ve bu kemiklerin birbiri ile oluşturduğu omuz eklemini saran kas, tendon ve bağlardan oluşur. Omuz kapsülü adı verilen güçlü bağ dokusu omuz eklemini çevreleyerek bir arada tutar. Omzunuzun daha kolay hareket etmesine yardımcı olmak için, sinovyal sıvı omuz kapsülünü ve eklemi kayganlaştırarak hareketi kolaylaştırır.
Donuk omuzda omuz kapsülü kalınlaşır, sertleşir ve sıkılaşır. Adezyon adı verilen kalın doku bantları gelişir. Çoğu hastanın omuz ekleminde sinovyal sıvı miktarı azalmıştır. Bu durumun ayırt edici belirtileri, şiddetli ağrı ve omzunuzu kendi başınıza veya başka birinin yardımıyla hareket ettirememektir. Bu patoloji üç aşamada gelişir:
Aşama 1: Donma Fazı: “Donma” aşamasında, omuz hareketlerinde yavaş yavaş artan ağrı mevcuttur. Ağrı kötüleştikçe omuz eklemi hareket kabiliyetini kaybeder. Bu donma aşaması tipik olarak 6 haftadan 9 aya kadar sürebilmektedir.
Aşama 2: Donuk faz: Ağrının azalmaya başladığı aşamadır, ancak sertlik devam eder. 4 ila 6 aylık “donuk faz” da günlük aktivitelerde kısıtlılık ciddi oranda hayat kalitesini bozabilir.
Aşama 3: Çözülme: “Çözülme” aşamasında omuz hareketi yavaş yavaş düzelir. Tamamen normal veya normale yakın güç ve hareket açıklığı olduğu dönemdir ve tipik olarak 6 aydan 2 yıla kadar sürebilir.
Donmuş omuzun nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Dominant el hakimiyeti veya günlük yoğun aktivite ile açık bir bağlantı saptanamamıştır. Donuk omuz gelişme riski yaratan durumlar;
Diyabet. Donuk omuz diyabetli kişilerde çok daha sık görülür. Bunun nedeni bilinmiyor. Ek olarak, donmuş omuzlu diyabetik hastalar, “çözülmeden” önce daha uzun süre devam eden daha yüksek derecede sertliğe sahip olma eğilimindedir.
Sistemik hastalıklar. Donmuş omuzla ilişkili bazı ek tıbbi problemler arasında hipotiroidizm, hipertiroidizm, Parkinson hastalığı ve kalp hastalığı bulunur.
Hareketsizlik. Ameliyat, kırık veya başka bir yaralanma nedeniyle omuz bir süre hareketsiz kalırsa sonrasında donmuş omuz gelişme riski mevcuttur. Hastaların yaralanma veya ameliyattan sonra kısa zamanda omuz hareketlerine başlanması, donmuş omuzu önlemede önemli bir faktördür.
Donuk omuzdan kaynaklanan ağrı genellikle künt ve şiddetli bir ağrıdır. Tipik olarak hastalığın erken döneminde ağrı daha şiddetlidir ve kol hareketleri ile ağrı artmaktadır. Ağrı genellikle omuz ekleminin dış bölgesinde ve bazen üst kola doğru yayılır.
Muayeneye geçmeden önce doktor hastanın belirtileri ve tıbbi geçmişini irdeler. Daha sonra fizik muayene ile omuz eklemi incelenir. Doktor, hareketin sınırlı olup olmadığını ve hareketle birlikte ağrı oluşup oluşmadığını görmek için omzunuzu dikkatlice her yöne hareket ettirir. Bir başka kişi tarafından omuz ekleminin hareket ettirdiğinde oluşan hareket açıklığına “pasif hareket açıklığı” denir. Doktor omuz ekleminin pasif hareket açıklığını, hastanın kendi başınıza hareket ettirdiğinde gösterdiği hareket aralığı (“aktif hareket açıklığı”) ile karşılaştırır. Donuk omuz olan hastalar hem aktif hem de pasif olarak sınırlı hareket açıklığına sahiptir.
Muayene sonrası yapılan görüntüleme yöntemleri röntgen ve MR görüntülemedir. Direk grafi; Kemik gibi yoğun yapılar direk grafide net bir şekilde görülebilmektedir. Direk grafi ile omuz ekleminde mevcut olan artrit(kireçlenme) gibi eklem problemleri görülebilir. Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve ultrason; bu yöntemler yumuşak dokuların daha iyi görüntülenmesini sağlar. Donuk omuz tanısını muayene ile konulmaktadır. Bu görüntüleme yöntemleri donuk omuz tanısı koymaz ancak omuz eklemindeki rotator manşet yırtığı gibi diğer sorunları tanımlamaya yardımcı olurlar.
Donuk omuz genellikle 3 yıla kadar sürebilse de bu sürenin sonunda kendiliğinde düzelebilen bir patolojidir. Tedavinin odak noktası, ağrıyı kontrol altına almak, hareket ve gücü geri kazandırmaktır.
Donuk omuzlu çoğu insan, basit tedavi yöntemleri (ağrıyı kontrol altına almak ve hareket açıklığını sağlamaya yönelik egzersizler gibi) ile iyileşebilmektedir. Ağızdan alınan ilaçlar (Aspirin ve ibuprofen gibi) ağrıyı ve şişliği azaltabilir. Steroid enjeksiyonları (Kortizon) doğrudan omuz eklemine enjekte edilen güçlü bir anti-inflamatuar ilaçtır ve eklemdeki şişliği, ödemi hızla düzeltebilir. Fizik Tedavi ile yapılan spesifik egzersizler, hareketin erken dönemde geri kazanılmasına yardımcı olacaktır. Bunlar bir fizyoterapistin gözetiminde veya bir ev programı aracılığıyla yapılabilir.
Semptomlar terapi ve diğer konservatif yöntemlerle düzelmediği durumlarda, ameliyat ile tedavi seçeneği gerekli olabilmektedir. Ameliyatın amacı, sertleşmiş eklem kapsülünü germek ve esnetmektir. En yaygın yöntemler anestezi altında manipülasyon ve omuz artroskopisini içerir. Anestezi altında manipülasyon anestezi altında uygulanır. Doktor ağrıdan dolayı hastanın zorlayamadığı omuz eklemini anestezi altında zorlayarak omuz eklem kapsülünün gerilmesini ve sertleşen omuz kapsülünün gevşemesini sağlayacaktır. Bu, gerginliği serbest bırakır ve hareket aralığını artırır. Omuz artroskopisi omuz eklemi etrafında yapılan küçük kesiler ile eklem içerisine kamera ve özel enstrümanlar yerleştirilerek video kontrollü olarak uygulanan kapalı bir işlemdir. Bu işlem ile eklem kapsülünün gergin kısımlarını gevşetilir. Çoğu durumda, maksimum sonuçları elde etmek için manipülasyon ve artroskopi birlikte uygulanır. Çoğu hasta bu işlemler sonrasında normal omuz hareketlerine kavuşmaktadır.
Ameliyattan sonra ameliyatla elde edilen hareketin sürdürülmesi için fizik tedavi gereklidir. İyileşme süreleri 6 haftadan 3 aya kadar değişir. Yavaş bir süreç olmasına rağmen, uygun ve yeterli bir fizik tedavi sonrası hasta normal hayatına geri dönebilmektedir
Ameliyattan sonra uzun vadeli sonuçlar genellikle iyidir, çoğu hastada ağrı azalır veya hiç ağrı olmaz ve hareket açıklığı artar. Ancak bazı durumlarda, birkaç yıl sonra bile hareket tamamen geri gelmeyebilmektedir ve hafif düzeyde de olsa sertlik kalabilir. Diyabetik hastalarda genellikle ameliyattan sonra bir dereceye kadar devam eden omuz sertliği bildirilmektedir. Nadir olmakla birlikte, özellikle diyabet gibi bir ek hastalık bulunan hastalarda, donuk omuz tekrarlayabilir.
Doç. Dr. Ömer Kays Ünal