Bireysel sporlarla ilgilenen kişilerde sıklıkla kas-iskelet sistemine ait çeşitli yaralanmalar olmaktadır. Cilt, cilt altı yaralanmaları en fazla gördüğümüz tablolardır. Spor yaralanmaları tenisçi dirseği, golfçü dirseği, tendinit gibi hafif düzeyde kas tendon yaralanmalarından ön çapraz bağ yırtıkları, menisküs yırtıkları, aşil tendon kopmaları, omuz rotator adale yırtıkları, quadriseps tendon yırtıkları, kasıkta tendon kopmaları, uyluk arkasında hamstring adale yırtıkları gibi daha ağır tendon yaralanmaları şeklinde oluşabilmektedir. Özellikle amatör spora başlayanlarda daha sık karşılaşılır ve tendon-adele yaralanmaları yanlış yapılan sporun ilk belirtileridir.
Başlıca adele – tendon yaralanmaları
Tendinit – bursit;
Tendinit ya da bursit olarak tanımlanan hastalıklar omuz, dirsek, bilek, diz, kalça ve ayak bileği gibi eklemlerde oluşan iltihaplanmadır. Bu durum genellikle uzun süreli spor yapanlarda görülebilir. Ancak bazı durumlarda hızlı ve ısınmadan yapılan spor sonrası ani iltihaplanma şeklinde de görülebilir. Bunun sebebi aşırı kullanım ve ani zorlamalardır. Etkilenen eklemdeki patolojinin şiddetinin saptanması için öncelikle şikâyetler belirlenerek hasta muayene edilir. Gerekli durumlarda kan tahlilleri, röntgen ve MR ile ayrıntılı inceleme yapılır. Tedavi seçenekleri olarak öncelikle dinlenme, soğuk uygulama, fizik tedavi uzmanları gözetiminde uygulanacak egzersiz programları gerekli durumlarda çeşitli atel uygulamaları önerilir. Özellikle uzun süredir devam eden şikâyetler için uygulanan tedavilere rağmen tam iyileşme gerçekleşmeyebilir veya aktivite ile birlikte şikâyetler yeniden ortaya çıkabilir. Bu durumda daha invazif tedavi seçenekleri tercih edilebilir. PRP, kortizon gibi lokal uygulamalar oldukça etkili metotlardır. Cerrahi müdahaleler ise bu tür rahatsızlıklar için en son seçenektir ve nadiren ihtiyaç duyulur.
Diz Yaralanmaları
Ön çapraz bağ yaralanması
Özellikle kontak sporlarla uğraşan gençlerde sıklıkla karşılaşılan bir patolojidir. Özellikle ayak sabit iken diz bölgesinde vücudun ani dönmesi ile oluşan kuvvetler veya dize direk darbe sonucu bu yaralanma meydana gelir. Ön çapraz bağ yaralanması sırasında dizde ani bir kopma hissi hissedilebilir, bağın kopma sesi duyulabilir ve birkaç saat içinde dizde şişme görülebilir. Bu şişmenin nedeni bağın kopması ile oluşan diz içine kanamadır. Ön çapraz bağ yaralanması ile travmanın şiddetine bağlı olarak menisküs yırtıkları da oluşabilir. Bu türde bir yaralanma geçiren hasta için ilk müdahalede hastanın şikayetleri dinlenerek diz içerisinde oluşan şişlik ciddi boyutta ise steril şartlarda uzman ortopedist gözetiminde diz içerisindeki sıvı enjektör ile boşaltılır. Diz bölgesinde oluşabilecek kırıkları kontrol etmek için direk grafi ile inceleme yapılır. Kırık oluşmadığı belirlendiğinde muhtemel ön çapraz bağ yaralanması şüphesi diz bandaj veya brase ile sabitlenir. MR görüntüleme ile ön çapraz bağ yırtığı ve diz içerinde oluşmuş olabilecek diğer patolojiler saptanır. Ön çapraz bağda total rüptür olan hastalarda kronik dönemde diz ekleminde boşalma hissi, dize yüklenirken diz eklemi kayacakmış gibi hissetme ve güvensizlik hissi oluşabilir. Bunun sebebi diz ekleminin bütünlüğünü önemli ölçüde sağlayan ön çapraz bağın fonksiyon görmemesidir.
Patoloji saptandıktan sonra tedavi seçenekleri konusunda hasta ayrıntılı olarak bilgilendirilir. Yapılan bilimsel çalışmalarda ön çapraz bağ yırtığı tedavi edilmediğinde yıllar içerisinde diz ekleminde kıkırdaklarda bozulma, menisküslerde yırtılma ve kireçlenme görüldüğü saptanmıştır. Ön çapraz bağın operasyonu ile diz gevşekliği ortadan kalkar ve zaman içerisinde dizdeki gevşekliğe bağlı tekrar eden yaralanmalar ile oluşabilecek menisküs yaralanması, eklem kıkırdak hasarlanması engellenmiş olur. Cerrahi tedavi diz fonksiyonlarının ve diz eklem bütünlüğünün sağlanması açısından sonuçları en iyi seçenektir. Cerrahi tedavi günümüzde artroskopik yöntem ile yani diz eklemine küçük cerrahi kesiler ile eklemi tamamen açmadan ileri teknoloji kamera sistemi ile uygulanan ameliyatlardır. Sonuçları yüksek oranda başarılı bir tedavi şeklidir. Eklem tamamen açılmadığı için operasyon sonrası hastanın toparlanma süreci ve hastanede kalış süresi daha kısa olmaktadır. Artroskopik ön çapraz bağ rekonstrüksiyonunda genellikle vücudun başka bölgesinden alınan tendonlar, ön çapraz bağ görevi görecek şekilde diz içerisine yerleştirilir. Ameliyat sonrası uygulanacak fizik tedavi süreci operasyon kadar önemlidir ve hastalar ameliyat sonrası bu açıdan yakın takip edilir.
Menisküs yaralanmaları
Menisküs yırtıkları her yaş grubunda yaygın olarak görülebilmektedir. Kişiden kişiye oluş mekanizmaları farklılık gösterebilir. Gençlerde menisküs dokusunda yıpranma olmadığından yırtıklar genellikle ciddi travmalar sonucu gerçekleşir. İleri yaşlarda ise menisküs dokusu yaş ile birlikte yıprandığından dolayı zayıflar ve çok basit diz hareketlerinde bile yırtılabilir. Menisküs yırtığı olan hastaların en belirgin şikayeti ağrıdır. Ağrı genellikle diz ekleminin yırtık olan menisküs tarafında hissedilir. Uzun yürüyüşlerde, merdiven inip çıkarken, yokuş inip çıkarken ağrı artabilir. Diğer belirtiler diz ekleminde şişlik ve kilitlenmedir. Kilitlenmenin sebebi, yırtık olan menisküs parçasının eklem aralığında kemikler arasında sıkışmasıdır. Ara ara menisküs yırtığına bağlı dizde şişmeler olabilir. Genç hastalarda genellikle ciddi bir travma öyküsü mevcuttur. Kimi zaman doğumsal bir hastalık olan “Diskoid menisküs” olan olgularda travma olmadan da yukarıda belirtilen şikayetler olabilir. Orta ve İleri yaş hastalarda ise travma öyküsü olmadan zaman içerisinde menisküs dokusunun yıpranmasına bağlı bu şikayetler oluşabilir. Menisküs yaralanmalarının teşhisinde hastanın hikayesi ve diz eklemine yapılacak ayrıntılı muayene yol göstericidir. MR görüntüleme ile kesin tanı konulur. Tedavisinde özellikle şikâyetleri belirgin olan ve menisküs yırtığının derecesi yüksek olan olgularda cerrahi tedavi etkili bir cerrahi yöntemdir. Şikâyetleri hafif olan ve menisküs yırtık derecesi düşük olan olgularda fizik tedavi ve dizlik kullanımı da şikâyetlerin ortadan kalkması için yeterli olabilmektedir. Cerrahi tedavi seçeneği olarak artroskopi en uygun tedavi seçeneğidir. Diz eklemine 2 adet 2 cmlik cilt kesisi ile kamera yardımlı uygulanan bu cerrahi sonuçları bakımında oldukça başarılı bir yöntemdir. Artroskopik diz cerrahisinde diz ekleminin tüm yapıları değerlendirilerek yırtık olan menisküs dokusuna aynı seansta müdahale edilir. Hafif düzeyde yırtıklara özel cihazlar ile tıraşlama dediğimiz yırtık kısımların temizlenmesi işlemi uygulanırken, geniş çaplı yırtıklara özel menisküs dikişleri ile onarım uygulanmaktadır. Ameliyat sonrası genellikle aynı gün taburculuk sağlanmakta, erken fizik tedavi uygulamaları ile kısa sürede hasta eski diz fonksiyonlarına kavuşmaktadır.
Aşil tendon yaralanmaları:
Aşil tendonu, vücutta bulunan en büyük ve güçlü tendondur. Günümüzde artan spor alışkanlıkları ile birlikte özellikle genç yaş grubunda aşil tendon kopması sıklıkla karşılaşılan patolojilerdendir. İyi bir öykü ve fizik muayene ile tanı konulabilmektedir. Hastalar genellikle etkilenen bacakta ani, keskin bir acı veya bacak arkasına vurulma hissi tarifler. Bazıları bacak arkasında patlama tarzında bir ses duyduklarını ifade edebilir. Aşil tendon yırtığı sonrası bacak üzerine yüklenilmesi ile belirginleşen ağrı tipik bir yakınmadır. Yürümede zorlanma ve yürüme şeklinin bozulması görülebilir. Uygun tedavi edilmediğinde kalıcı yürüme bozukluğu gelişebilir. Hikayede aşil tedon yırtığı düşünülen hastaların dikkatli muayene edilmesi gerekmektedir. Özel muayene testleri ile tendonda meydana gelen yaralanma tespit edilebilir. MR ile kesin tanı konulması ile tedavi planı oluşturulur. Aşil tendon yırtıklarının tedavisinde birçok farklı teknik ve işlem tanımlanmıştır. Genel olarak konservatif (cerrahi dışı) tedavi ve cerrahi tedavi uygulanabilir. Fikir birliği sağlanmış kesin bir tedavi yöntemi olmaması nedeniyle, aşil tendon yırtıklarına yaklaşım halen cerrahın ve hastanın tercihine göre belirlenmektedir. Konservatif tedavi uygulanan bir yöntemdir, fakat operatif yöntemler özellikle sporcular, genç yetişkinler ve tedavisi gecikmiş aşil tendon yırtığı olan hastalarda tercih edilmektedir. Günümüzde hastaların aktif yaşamını daha verimli geçirmesi adına tarafımızca cerrahi tedavi daha sıklıkla uygulanmaktadır.
Omuz yaralanmaları
Omuz sıkışma (impingment) Sendromu
Omuz ağrısının en sık sebeplerinden biridir. Omuz ekleminin aşırı kullanımına, omuz eklemi etrafındaki kas ve bağların zayıflığına ve travmalara bağlı ortaya çıkan, tedavi edilmediğinde hareket kısıtlılığı ve fonksiyonel kaybına neden olan, omuzun ağrılı bir problemidir. Omuz eklemi içerisindeki kemik yapılar arasında omuz ekleminin hareketini ve stabilitesini sağlayan kas ve bağların sıkışması ile ortaya çıkar. Hastanın ayrıntılı muayenesi, özellikli testler ile değerlendirilmesi ve görüntüleme yöntemleri ile tanı rahatlıkla konulabilir. Tedavi seçenekleri arasında omuz hareketlerinin düzenlenmesi, fizik tedavi yöntemleri, sıcak soğuk uygulamalar, omuz enjeksiyonları uygulanabilir. Hafif düzeyde sıkışma sendromuna sahip olan hastalar genellikle bu tedavi yöntemlerinden fayda görmektedir. Ancak uzun süreli ve şiddetli şikayeti olan hastalar için cerrahi yöntemler daha faydalı olmaktadır. Omuzda sıkışmaya sebep olan patoloji net olarak belirlendikten sonra cerrahi planlama yapılır. Günümüzde sıklıkla kapalı artroskopik yöntemler ile omuz sıkışma sendromu cerrahi olarak tedavi edilmektedir.
Omuz kas ve bağ yırtıkları
Omuz eklemi içerisinde sıklıkla karşılaşılan omuz ağrısı nedenlerinden birkaçı da omuz Rotator Manşet Yırtıkları ve Labrum yırtıklarıdır. Sıklıkla omuz çıkığı sonrasında omuz eklemi içindeki bağ yapılar (başlıca labrum ve omuz eklemini yerinde tutan bağlar) ve omuz eklemi etrafındaki kas grubu (Rotator Manşet Kasları) zarar görebilmektedir. Omuz çıkığı dışında direk travma veya kronik zedelenmeden dolayıda bu yapılarda yırtıklar oluşabilmektedir. Omuz ağrısının önemli nedenlerinden olan bu hastalıklar için uzman hekim tarafından ayrıntılı inceleme ve değerlendirme yapmak gerekmektedir. Tanı konulan hastalar için tedavi seçenekleri konservatif ve cerrahi tedavi şeklinde uygulanabilmektedir. Ciddi ağrı ve fonksiyon kaybı olan özellikle tam kat rotator manşet kas yırtığı olan hastalar cerrahiden fayda görmektedir. Cerrahi seçenek olarak yine artroskopik cerrahi sonuçlar bakımından oldukça etkili bir yöntemdir.
Diğer bağ ve tendon yaralanmaları için ayrıntılı değerlendirme, tetkik ve tedavi protokolleri hastalarımızın en kısa zamanda normal hayatlarına kavuşmaları için titizlikle uygulanmaktadır.